İç Ortam Hava Kalitesinin yönetimi yeni bir sorun değildir

İç ortam havasındaki kirleticiler yeni bir sorun değildir. Çok uzun bir süredir ısıtma, yanma, binalar, insanlar ve aktiviteleri kötü bir iç ortam havası kalitesinin nedenleri arasında görülmüştür. İnsanlar bundan yaklaşık 20.000 yıl önce ilk barınakları inşa ettiğinde ve kapalı ortamlarda yaşamaya başladığında kirleticilerin varlığı nedeniyle iç ortam hava kalitesini yükseltmenin yollarını da aramaya başlamışlardır. İç ortam hava kalitesiyle ilgili ilk sorunlar ateşin bulunması ve bunun barınaklarda kullanılmasıyla başlamıştır.

İnsanların kapalı alanlardaki yaşamı çağlar boyunca evrilmiştir ve buna paralel olarak iç ortam hava kalitesinin yönetimi için farklı stratejiler geliştirilmiştir. Birçok farklı dönemde ve farklı coğrafi bölgede hava sirkülasyonunun sağlanması ve iç ortam hava kalitesinin yükseltilmesi için birçok farklı sistem tasarlanmıştır.

Örneğin, eski Mısır’da evler çapraz havalandırmanın mümkün hale getirilmesi için küçük pencereler ve açıklıklarla inşa edilmiştir. Tapınaklarda ve saraylarda, sıcak havanın dışarı çıkması ve daha serin havanın alt açıklıklardan içeri girmesi için yüksek seviyeli pencereler veya o zamanki adıyla “klestori” pencereleri inşa edilmiştir.

Eski Roma’da ise binaların ısıtılması ve havalandırılması için “hipokost” adında bir sistem kullanılmıştır. Bu sistemde zemin, sütunlar üstüne inşa edilerek zemin altında bir boşluk yaratılmış ve bir fırın yardımıyla bu boşlukta sıcak hava sirkülasyonu sağlanarak zemin ısıtılmış ve belirli bir ölçüde havalandırma sağlanmıştır.

Eski Çin’de de klasik Çin mimarisi, doğal havalandırma ilkelerini benimsemiştir. Avlulu evler gibi binaların tasarımında çapraz havalandırmaya doğal hava akışına önem verilmiştir. Hatta bazı evlerde havanın tutulması ve yaşam alanlarına yönlendirilmesi amacıyla “rüzgar kuleleri” olarak adlandırılan rüzgar tutucular da kullanılmıştır.

Hava kirliliği, sağlık riskleri azaltılabilir

Hava kirliliği, insan sağlığı üzerinde önemli bir çevresel tehdit olarak görülmektedir. İç ve dış ortam havası kirliliği 2016 yılında dünya genelinde 6,5 milyon insanın hayatını erken kaybetmesine neden olmuştur. Gelişmekte olan ülkelerde, özellikle de düşük gelir grubundaki topluluklarda iç ortam hava kalitesi kadınları, çocukları ve yaşlıları daha yüksek oranda etkilemektedir. Bunun nedeni, ısınma ve yemek pişirme için kullanılan tahta kaynaklı yakıtlar ve parafin yağı kullanılması nedeniyle daha fazla iç ve dış ortam kirliliğine maruz kalmalarıdır.

Dünya Sağlık Örgütünün kılavuz değerlerini geçen ince partikül madde konsantrasyonlarına maruziyet nedeniyle 27 AB üyesi ülkede 2020 yılında 238.000 erken ölüm meydana geldiği dikkate alındığında hava kalitesinin daha da kritik bir sorun haline geldiği görülmektedir. Aynı yıl, kentteki nüfusun %96’sı Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen sağlık tabanlı kılavuz seviyenin üzerinde ince partikül maddelere maruz kalmıştır.

Neden olduğu çok sayıda sağlık sorununun dışında, kötü iç ortam hava kalitesi, konsantrasyon eksikliği ve karar verme yeteneğinin zayıflaması gibi üretkenlik ve idrak sorunlarına da yol açmaktadır. İş yerlerinde, okullarda ve diğer kapalı alanlarda yüksek karbondioksit (CO2) ve diğer kirletici seviyeleri baş ağrısı, yorgunluk ve rahatsızlık gibi belirtilerle karakterize edilen “hasta bina sendromuna” katkıda bulunmaktadır. Bu ortamlarda iç ortam hava kalitesinin yükseltilmesi üretkenliğin artmasına, öğrenme hedeflerinin başarılmasına ve genel sağlık ve esenliğin iyileştirilmesine yardımcı olabilir.